30.09.2021 Rozpatrzenie informacji Ministra Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu na temat bieżącego stanu i opieki nad polskimi nekropoliami poza granicami kraju.

sejm2017Sprawowanie opieki nad polskimi nekropoliami wojennymi oraz zabytkowymi, stanowiącymi istotny element polskiego dziedzictwa kulturowego - znajdującymi się poza granicami Polski jest jednym z priorytetów Ministerstwa Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu.

 

Zobacz nagranie wideo

 

Jeśli chodzi o wiceministrów w resorcie ten temat jest w pionie mi podległym. Z tego powodu postanowiłem osobiście ten temat zreferować. 1 sierpnia 2016 roku na mocy nowelizacji ustawy o Instytucie Pamięci Narodowej została zlikwidowana Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa. Obowiązki dotyczące sprawowania opieki nad polskimi grobami i cmentarzami wojennymi za granicą przejęło Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Zadania te wykonuje Departament Dziedzictwa Kulturowego za Granicą i Strat Wojennych. Groby Polaków , żołnierzy i cywilnych ofiar wojen – rozsiane są niemal na wszystkich kontynentach i znajdują się w 53 krajach, nie licząc Polski. Większość z nich pochodzi z okresu II wojny światowej i są to groby poległych żołnierzy Wojska Polskiego, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie i żołnierzy AK, jeńców wojennych, a także cywilów zesłanych w głąb ZSRR, obywateli polskich zabitych w masowych egzekucjach i pacyfikacjach, więźniów obozów koncentracyjnych i robotników przymusowych. Pozostałe to groby poległych uczestników powstań narodowych, uczestników walk z lat 1914–1918 oraz wojny polsko-bolszewickiej.

Nie sposób wymienić tutaj wszystkich miejsc, w których znajdują się polskie groby wojenne, warto jednak zaznaczyć, że oprócz Niemiec, Austrii, Białorusi, Ukrainy, Litwy, Holandii, Francji czy innych krajów europejskich, groby te są zlokalizowane m.in. w Tanzanii, Iranie, Uzbekistanie, Libanie, Nowej Zelandii i w Indiach. Głównym zadaniem w omawianym zakresie jest sprawowanie opieki nad poszczególnymi obiektami i utrzymanie ich w należytym stanie. Zadanie to realizowane jest poprzez prace: inwentaryzacyjne, porządkowe, konserwatorskie i remontowe. Prace remontowe są poprzedzone kwerendami archiwalnymi, mającymi na celu weryfikację personaliów osób pochowanych oraz ustalenie pierwotnego wyglądu remontowanego obiektu, który często uległ zmianie w wyniku przebudowy lub destrukcji.

Jednym z ważniejszych projektów finansowanych bezpośrednio przez ministerstwo, ale także poprzez Program ministra „Miejsca Pamięci Narodowej za Granicą” było wyremontowanie w latach 2017-2020, 22 cmentarzy wojennych z wojny 1920 roku znajdujących się na Białorusi. Do końca 2021 roku planujemy wyremontować kolejnych 7. Okazuje się, że mimo napięć i sytuacji politycznej na Białorusi nadal jest możliwa realizacja tego zadania. Kolejnym ważnym zadaniem, ale także wyzwaniem które podejmuje resort oraz beneficjenci wspomnianego wcześniej programu, jest kwestia przywracania nazwisk na bezimiennych grobach wojennych. W tym miejscu chciałbym wspomnieć o zrealizowanym ostatnio projekcie, dzięki któremu udało się przywrócić tożsamość 2009 obywateli polskich (wśród nich 216 polskich duchownych - więźniów obozu koncentracyjnego Dachau, spośród których siedmiu zostało ogłoszonych błogosławionymi przez Kościół katolicki: Ludwik Roch Gietyngier, Stefan Grelewski, Stanisław Kubski, Emil Schramek, Narcyz Turchan, Michał Woźniak, Antoni Zawistowski), których prochy były złożone w bezimiennych urnach w masowym grobie na kwaterze Ehrenhaim I na terenie cmentarza komunalnego Perlacher Forst w Monachium. Jest to największe, znajdujące się w Niemczech, miejsce pochówku polskich obywateli zamordowanych w okresie II wojny światowej. 1 września byliśmy tam osobiście, specjalnie taką datę z partnerami niemieckimi wyznaczyliśmy, żeby właśnie w tym dniu - rocznicy rozpoczęcia II Wojny Światowej, ataku Niemiec na Polskę tego upamiętnienia dokonać. Dotąd na tym cmentarzu była polana, na tej polanie spoczywały urny ze spopielonymi w krematoriach w obozie koncentracyjnym Dachau szczątkami, ale przez kilkadziesiąt lat był tylko mały kamień z napisem, że tu spoczywa 4 tysiące ofiar obozu koncentracyjnego Dachau - bez nazwisk. Podjęliśmy inicjatywę, żeby zrobić kwerendę i ustalić kto tam tak naprawdę spoczywa z imienia i nazwiska. Udało nam się zidentyfikować 2009 nazwisk. Niemcy wiedząc o naszych działaniach podjęli się pracy identyfikacji pozostałych 2000 nazwisk z różnych innych narodów. Dzięki temu powstało upamiętnienie. 4000 nazwisk na bardzo stabilnej i trwałej strukturze architektonicznej wypisanych alfabetycznie wedle poszczególnych narodów. Wydaje się to nam ważne nie tylko z powodu, że spersonalizowaliśmy te ofiary i już rodziny czy osoby z poszczególnych miejscowości mogą teraz odwiedzać to miejsce, złożyć kwiaty lub znicze pod konkretnym nazwiskiem. W dodatku nowe upamiętnienie pokazuje, że połowa ofiar obozu koncentracyjnego Dachau, gdzie spoczywają przedstawiciele kilkunastu narodów to Polacy. Mamy zamiar dalej kontynuować ten plan, aby na niemieckich cmentarzach gdzie spoczywają ofiary obozów koncentracyjnych, egzekucji albo ofiary obozów pracy identyfikować ofiary z imienia i nazwiska. Projekt ten został zrealizowany w ramach Programu ministra „Miejsca Pamięci Narodowej za Granicą”.

W odniesieniu do prowadzenia prac konserwatorskich i opieki nad „cywilnymi” nekropoliami poza granicami kraju priorytetem są nagrobki osób ważnych dla polskiej historii i kultury lub nagrobki będące zabytkami sztuki sepulkralnej zaprojektowane i wykonane przez znaczących rzeźbiarzy i kamieniarzy. Nieprzypadkowo najwięcej ich znajduje się na nekropoliach, które w powszechnym odczuciu zasługują na miano narodowych, jak cmentarz Łyczakowski we Lwowie, czy cmentarz na Rossie w Wilnie.

Wiele projektów z tego zakresu to inicjatywy podmiotów pozarządowych realizujących projekty w zakresie inwentaryzacji, ochrony i konserwacji polskiego dziedzictwa kulturowego za granicą. MKDNiS
od lat wspiera takie działania poprzez Program Ministra „Ochrona dziedzictwa kulturowego za granicą”. W ramach corocznego naboru wniosków niezmiennie obecna jest także problematyka polskich nekropolii, w tym tych najważniejszych. Wiele z nich to projekty wieloletnie,
realizowane etapami.

Własne projekty realizuje również Narodowy Instytut Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą „Polonika”, instytucja kultury powołana przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w grudnia 2017 r, finansowana przez MKDNiS, której zadania statutowe obejmują szeroko rozumianą problematykę ochrony polskiego dziedzictwa historycznego za granicą. Instytut realizuje projekty o charakterze konserwatorskim, naukowo-badawczym, edukacyjnym i popularyzatorskim.
Misją Instytutu jest zachowanie dla przyszłych pokoleń materialnych śladów polskiego dziedzictwa kulturowego pozostającego poza granicami kraju - rozumianego jako dziedzictwo dawnych Ziem Wschodnich wielonarodowej i wielokulturowej Rzeczypospolitej oraz migracji,
emigracji i wychodźstwa - stanowiącego integralną część światowego dziedzictwa kulturowego. W trakcie przeszło trzech lat funkcjonowania, Instytut przeprowadził na cmentarzach w wielu krajach świata szereg projektów z zakresu ochrony polskiego dziedzictwa sepulkralnego. Obejmowały one badania, inwentaryzację, konserwację oraz projekty wolontariackie.

Podsumowując - w latach 2017-2020 resort kultury i sportu przeznaczył m.in. na: budowę, odbudowę, remonty, opiekę oraz konserwację polskich cmentarzy wojennych i zabytkowych, które znajdują się poza granicami RP łączną kwotę: 42 218 054,52 PLN.

Środki na powyższe zadania zostały wydatkowane w ramach: programów ministra, budżetu Departamentu Dziedzictwa Kulturowego za Granicą i Strat Wojennych oraz Narodowego Instytutu Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą „Polonika”.

Prace przeprowadzono na 118 cmentarzach w 17 krajach na 3 kontynentach.

Nakłady na ww. działania, każdego roku są zwiększane - czego przykładem są m.in. programy ministra. W 2020 r. odnotowano wzrost kosztów o 61.45% w stosunku do pierwotnej kwoty z 2017 r. wynoszącej
5 170 555,93 PLN.

Łącznie w latach 2017-2020 wydatkowano w programie „Miejsca Pamięci Narodowej za Granicą”- 24 786 224,04 PLN, natomiast w programie „Ochrona Dziedzictwa Kulturowego za Granicą” - 2 969 644,77 PLN.

©2005 - 2024 Jarosław Sellin. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper

Search